Bunkernummer
A43
Oud Bunkernummer
AW6
Lokatie
Wetteren
Toegankelijkheid
Bunker is afgebroken. Niet meer van toepassing.
Aantal kamers
2 achteraan verbonden kamers en een sas
Aantal schietgaten
2
Type geschut
2 x MI
Bijhorende vuurrichting
Zuidoosten
Origineel kadastraal perceel waarop de bunker werd gebouwd:
  • Wetteren, Sectie G, kadastrale perceel 744e (deels)
Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:
  • Voor de bouw van de bunker werd een stuk landbouwgrond onteigend van het perceel G744e ter grootte van 1 are 91 ca. Dit perceeltje lag origineel bij de voorstudie van de bunkerlijn enkele tientallen meters verwijderd van de toenmalige Kwatrechtsteenweg op de oostelijke kant van de toenmalige kouter.
  • Ten tijde van de onteigening werd dezelfde kouter echter al bijkomend doorsneden door een ondertussen verlegde Kwatrechtsteenweg zodanig dat deze bunker met zijn achterzijde letterlijk tegen de steenweg kwam te liggen. Volgens de akte was de volledige kouter toen 37 are 30 ca groot en gelegen langs zowel de noord- als de zuidkant van de nieuwe Kwatrechtsteenweg.
  • Door het verleggen van de steenweg, sloot het onteigende perceeltje direct aan bij de steenweg zodat er voor dit bunkertje geen sprake meer was van erfdienstbaarheden. Niet voor de bouw, niet voor de permanente bereikbaarheid.
  • De respectievelijke kouter was eigendom van de Gravin B. De Bousies, wonende te Hansbeke.
  • De akte voor de verkoop van het perceel werd verleden op 22 Oktober 1934 voor de prijs van 2000 BEF.
  • De akte bevatte geen clausule voor jaarlijkse intresten.
Huidige kadastrale perceelnummers van deze bunker:
  • Het toenmalige landbouwperceel G944e, toen ook door de verlegde steenweg al opgesplitst, is nu nog altijd als de gesplitste percelen G744p en G744r, aan de zuidkant en G744m en G744n aan de noordkant, terug te vinden.
  • Er is alvast totaal geen sprake meer van het ooit voor de bunker onteigende perceeltje van 1,91 are grond.
  • Dit is heden mee opgegaan in het perceel G744p.
  • Het perceeltje waar de bunker stond is te zoeken aan de noordoostelijke hoek van het perceel G744p, heden de oprit en parking tot een Mercedes garage, garage Rogiers op de Kwatrechtsteenweg.
  • In 1961 was de bunker zelf nog altijd niet opnieuw verkocht. Officieel was de bunker met beperkt bijhorende grond dus op dat moment nog altijd staatseigendom en nog altijd te koop aangeboden als perceeltje G744d en 191 m² groot, voor geïnteresseerden.
  • Op 15 December 1988 kreeg de garagehouder Rogiers op zijn schrijven aan de sectie domeinen van de Krijgsmacht een positief antwoord zodat hij kon overgaan tot het opnieuw overkopen van de grond en bijhorende bunker die aansloten op zijn domein en in, voor wat betreft de grond, al jaren stilzwijgend als eigendom werden beschouwd.
  • Op 25 Januari 1989 werd door de garagehouder Rogiers het perceeltje met daarop de bunker opnieuw teruggekocht van de Belgische staat.
  • De verkoop van de bunker en bijhorende grond gebeurde gratis. De eigenaar diende enkel op te draaien voor de kosten verbonden aan het opstellen van de akte. Dat deze verkoop gratis gebeurde, viel ook te koppelen aan de bijkomende voorwaarde die werd opgenomen in de akte. Deze stelde namelijk dat de nieuwe eigenaar verplicht werd de bunker op eigen kosten en alle risco's op zich nemende, te slopen binnen een termijn van maximaal 1 jaar.
  • Indien de bunker binnen deze termijn niet gesloopt zou zijn, zou hij de Belgische staat per dag dat hieraan niet werd voldaan, een boete van 100 BEF dienen te betalen.
  • De bunker werd uiteindelijk door de eigenaar zelf met een vrij kleine kraan en bijhorende klophamer volledig gesloopt. De sloping duurde weken en leverde voor weken kloppende geluiden van de sloop in de nabije buurt.
  • Allicht is ook deze bunker enkel gesloopt tot juist onder het maaiveld. Dit betekent dat funderingen en alles dat onder het maaiveld stak, allicht heden ten dagen ook nog wel in de ondergrond teruggevonden zal kunnen worden.

Voorstudie Ruim

Leuk aan deze schetsen is het verleggen van de Kwatrechtsteenweg. Op deze voorstudie van begin de jaren '30 zie je dat de bunker ging geplaatst worden aan de oostkant van een kouter, enkele tientallen meters verwijderd van de toenmalige steenweg. De originele steenweg lag dus een stuk dichter bij de Schelde.

Ruime onteingeningsschets

Op deze ruime onteigeningsschets zie je zowel de oude als de nieuwe Kwatrechtstreenweg liggen. Je ziet dat ze de bunker in feite nog zo goed als op dezelfde locatie werd gebouwd. Ondertussen is hij dus wel vlak tegen de nieuwe Kwatrechtsteenweg komen te liggen.

Eveneens merkwaardig is dat de oude (verdwenen) steenweg wel doorliep. De nieuwe steenweg liep voorlopig eindigend op een T. Dit is de wegel die heden ten dage nog altijd onverhard bestaat en doodloopt op de spoorlijn. Dit sloot vroeger met een spoorwegovergang aan op de huidige Koedreef.

Een slepend zoekertje is dat er af en toe ook geruchten opduiken dat hier ooit ook nog een 2e WOI bunkertje zou gestaan hebben zeer kortbij deze spoorlijn, een 75 a 100 meter meer westelijk aan de overzijde van de spoorlijn, weg van de Koedreef. Deze 2e oude Duitse WOI bunker is tot op heden al enkele keren opgedoken in mij gemelde verhalen maar er is voorlopig niets van concrete info over te vinden. Hij zou in de jaren '80 gesloopt zijn. Deze zou eveneens deel uitgemaakt hebben van de structuren horende bij het vroegere Duitse munitiepark van Kwatrecht.

Onteigeningsschets detail

Detail van het perceeltje onteigend voor deze bunker.

Actuele kadasterschets anno 2022.

Deze actuele kadastrale schets toont het terrein zoals het nu te zoeken valt. Van de bunker is geen sprake meer. De bunker stond op de uitsparing bovenaan rechts tegen de steenweg (2e perceel op foto van links). Je ziet ook duidelijk tot waar het originele perceel doorliep aan de overzijde van de steenweg.

De originele steenweg liep dus achter die resterend origineel terrein aan de overzijde van de steenweg.

Op deze schets zie je trouwens links onderaan als wit vakje eveneens nog de bunker Av16, tegen de spoorlijn.

Routebeschrijving om deze bunker te vinden:
  • De bunker stond op de hoek van het terrein waar zich heden de Mercedes autogarage Rogiers bevindt.
  • Hij moet gestaan hebben tussen de linker zijkant en het huidige reclamebord van Mercedes.
Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:
  • Het is een voorliniebunker tussen de steenweg Aalst-Gent en de Schelde. Hij is gelegen tussen Av16 (110 m) en A44 (75 m). Hij vormde samen met deze 2 andere bunkers een cluster van 3 bunkers.
  • De vuursectoren van de bunkers A43 en Av16 kruisten elkaar en maakte deze bunkers daardoor voor die sector zeer gevaarlijk en moeilijk te betreden.
  • De bunker A44 was een gecombineerde C47-kanon en mitrailleurbunker.
  • Allicht konden zowel de mitrailleur als het C47 geschut zowel de Schelde (links) komende van Wetteren als de Oude Kwatrechtsteenweg (rechts) onder vuur nemen.
  • Door het verleggen van de steenweg, kwam de bunker enkele tientallen meters verder van de nieuwe Kwatrechtsteenweg verwijderd te liggen. Gezien het terrein toen nog open was, zal hij mogelijks beiden nog wel onder vuur hebben kunnen nemen.
  • De Av16 nam letterlijk de spoorlijn onder vuur komende vanuit Wetteren. De A43 die hiermee in hoek opgesteld was, vuurde meer dwars op deze spoorlijn en hield op die manier ook bijkomend de Koedreef en de bijhorende voetgangersbrug over de spoorlijn onder vuur.

Deeltje van de oude stafkaart waarop alle bunkertjes stonden, kort na WOII van Bruggenhoofd Gent

Op deze kaart zie je nog duidelijk het afwijkende tracé van de Kwatrechtsteenweg. Ze is natuurlijk niet in die zin gedetailleerd maar toont zelfs nog niet het nieuwe tracé dat er toen toch ook al moet geweest zijn. De originele steenweg moet korter naar de Schelde weggelopen hebben voorbij de huidige gebouwen van het MPI (zie waar bunkertje D23 wordt gelokaliseerd). De doorsteek meer korter tegen de Schelde gebeurde over de huidige terreinen van de afvalverwerker Cedric Kennof; Daarna bleef deze op een 50 tal meter dichter tegen de Schelde parallel lopen met het huidige tracé. Beide tracés moeten dan opnieuw samengekomen hebben rond de nog bestaande onverharde wegel in de richting van de Koedreef (overkant spoorlijn), toen nog een gewone en ondertussen verdwenen spoorwegovergang. Deze spoorwegovergang moet zowel binnen het schietbereik van de bunker A43 als Av16 gelegen hebben.

Oude luchtfoto anno 1971

Op deze oude luchtfoto (niet zo scherp) uit 1971 zie je de bunker A43 met enige moeite liggen als een bleek plekje tegen de steenweg in de rechter bovenhoek van een iets blekere kouter.

Ook de bunker Av16 juist aan de overzijde van de spoorlijn is duidelijk te zien, net zoals de toen nog bestaande spoorwegovergang ter hoogte van de Koedreef.

Detail luchtfoto anno 2022 (Google Earth)

Op deze oude luchtfoto zie je opnieuw duidelijk de Garage Rogiers aangeduid. Je ziet ook duidelijk het Mercedes reclamebord omwille van zijn schaduw. De bunker stond rechts hiervan.

De bunker A44 zie je bovenaan de foto nog achter een achteruitgelegen woning. Hij is zelfs deels overbouwd met deze woning.

Ook hier is de bunker Av16 nog zichtbaar zuidelijk van de spoorlijn. Er loopt merkwaardig genoeg op het terrein van Superfos waar deze bunker bijhoort in hun groenzone, nog een weg die ook officieel Biezeweg noemt maar zeker geen openbare weg is.

Het blijft jammer dat ze in feite niet toelaten het domeintje met de bunker aan te sluiten met het huidige fietspad zodat hij meer openbaar terrein en erfgoed zou kunnen worden. Er is hiervoor reeds contact opgenomen maar de firma weigert dit voorlopig toe te laten.

Actuele ruimere luchtfoto anno 2022 (Google Earth)

Deze ruimere foto is toegevoegd om het oude tracé van de steeenweg eens volledig proberen te tonen. het begin ter hoogte van het MPI staat er allicht nog niet op. maar het eindpunt wel, nabij het vliegtuig dat je rechts in de bovenhoek nog kan zien. De weg lieg achteraan de bebouwing aan de noordkant van de huidige steenweg.

Structuur van het bunkertje:
  • Twee achteraan verbonden kamers en een sas.
  • Beide kamers waren voorzien voor het plaatsen van een mitrailleur.
  • Het extra kamertje van 1,00 x 1,60 m achteraan de 2e mitrailleurkamer is zonder de plannen nog te wijzigen in oktober 1934 geseponeerd en nooit zo gebouwd geweest.
Welke type wapens waren in de bunker opstelbaar:
  • De bunker was standaard voorzien voor de opstelling van Maximmitrailleurs.
  • Daarnaast was hij eveneens voorzien om Hotchkiss- of Coltmitrailleurs te kunnen opstellen.

Omschrijving van het gecamoufleerde bunkertje:

  • Binnen de info te vinden, horende bij de voorstudie, was het de bedoeling deze bunker uit te werken als een Tyrools gebochelde bunker, vrij identiek met de bunker A44 dus die aan de overzijde van de steenweg nog staat.
  • Dat type camouflage werd alvast nooit toegepast voor deze bunker.
  • Het bunkertje is origineel volledig ommuurd geweest met mechanische fabrieksbaksteen.
  • Al het houtwerk was standaard uitgevoerd in Noors rood dennenhout tenzij anders vermeld.
  • De beide schietgaten zaten verborgen achter houten luiken, openend in 2 richtingen, elk 0.50m x 1.40m (BxH). Aan de buitenzijde waren hier bijkomend houten valse raamprofielen op bevestigd om het geheel toch zeer expliciet het uitzicht van ramen te geven.
  • Het uitstekende oreillon van de bunker was uitgewerkt als een grote schouw volledig bekleed met overlappende rode gebakken kleien pannetjes van Pottelberg. Bovenaan stonden er twee schouwpijpen op in vernist aardewerk (2 gresbuizen van 50 cm lang).
  • Het eigenlijke dak was vrij plat en ruste op een metalen structuur in plaats van een houten skelet. Het was eveneens gedekt met dezelfde kleien pannetjes van Pottelberg.
  • Het toegangssas was uitgewerkt met een betonnen toegangstrapje. In dit sas was een sterfputje voorzien.
  • Bij de bunkers met mitrailleurkamer(s) was de toegang tot de eigenlijke gevechtsruimtes van de bunker gescheiden van het sas door middel van een gepantserde metalen deur van 0.86m x 1.82m (BxH) met zonneblinden, omlijsting en luikje voor toegangsverdediging.
  • De eigenlijke toegang bij de inkom was op zijn beurt afgesloten met een metalen traliehekje van 0.90m x 1.82m
  • In elke mitrailleurkamer was daarnaast standaard aanwezig:
    • 3.50 meter etagères met leggers in inlandse eik.
    • Een inlands eiken plankje van 0.32m x 0.12m x 0.06m met ijzeren steunen voor de plaatsing van een kogelpers.
    • 6 zware geschilderde hanghaken voor ophangen materialen in de kamers
    • Een verzinkte hanghaak aan het plafond voor ophangen olielamp (in vredestijd)
    • 1 chardome en chardomeplaat voor de standaard opstelling van een Maximmitrailleur
  • Ventillatiegaten waren aan de buitenzijde aan de bovenzijde afgesloten met een koperen geperforeerde afdekplaat om ingooien van projectielen naar binnen onmogelijk te maken.
  • De bunker was van de steenweg gescheiden door een gracht dewelke ter plaatse gedeeltelijk met betonnen dallen was overkapt om de bunker vlot te kunnen bereiken. Ook de afwatering van het dak werd afgeleid met aparte buizen naar deze gracht.
  • Hij geheel had het uitzicht van een huisje juist naast de Kwatrechtsteenweg.

Bouwplannen horende bij deze bunker

Originele terreinschets horende bij de bouwplannen van deze bunker.

Je ziet dat de bunker wel degelijk zeer kort aansloot tegen de gracht langs de steenweg.

Het onteigende terreintje stond op die manier in een totaal open terrein. Er was daar nog geen bebouwing te bespeuren, enkel kouters tussen de nieuwe Kwatrechtsteenweg en de spoorlijn. Het onteigende terreintje was hierbij zeker niet afgescheiden van de rest van de kouters door middel van een aparte afsluiting, allicht om er niet teveel de aandacht op te trekken.

Typisch voor een bunkerlijn als Bruggenhoofd Gent, de bunker keek met zijn schietgaten weg van de eigenlijke steenweg. Zijn geviseerd punt was de spoorlijn en de overgang hiervan met de Koedreef.

Origineel plannetje van deze bunker. Merk op dat het kamertje achter de tweede mitrailleurkamer nooit zal gebouwd zijn. Dit werd algemeen bij de standaardbunkertjes met 2 mitrailleurkamers en schietgaten in dezelfde richting steeds getekend voor het bouwproject A (eerstgebouwde van de 7). Dit werd echter nooit uitgevoerd als een besparing van beton. Het is ook op de weinige foto's waar de bunker opstaat te zien dat dit er niet was.
a43

Doorsnede AB bij bovenstaand grondplan doorsneed enerzijds het vrij lange toegangssas en dan de 2e mitrailleurkamer. Ook hier zie je het kleine kamertje achter deze 2 mitrailleurkamer die er nooit zal geweest zijn.

De bunker had echter een zeer unieke dakstructuur waarvan nog een paar varianten van zijn gebouwd op de bunkerlijn. Dit type is vrij uniek op de linie geweest, zeker door de uitbreiding met de schouw boven het oreillon.

Dit is het dakplan van deze bunker. Ik slaag er echter tot op heden nog altijd niet in dit juist te interpreteren. Of dit plan klopt niet of de tekeningen van de doorsnedes kloppen niet voor dit aspect. Ze spreken elkaar namelijk tegen. Vooral die schuine middenlijn lijkt mij zeer moelijk logisch voor te stellen. Men duidt aan dat alles qua water afgelopen zou moeten hebben naar die ene achterhoek van de bunker. In elk geval klopt dan geen enkele van de gemaakte doorsnedes voor wat daar werd getekend als dak. Het meest waarschijnlijke zal dus zijn dat het geheel qua waterhuishouding zal afgelopen hebben naar de wand met het oreillon maar ook dan is de dwarsdoorsnede doorheen de beide mitrailleurkamers zeker niet juist getekend.

Op deze doorsnede CD zie je heel duidelijk de fraaie uitwerking als een schouw van het oreillon. Je ziet ook het vrij platte dak dat net zoals het oreillon met zijn camouflage als schouw bekleed was met kleine rode pannetjes van Pottelberg. De zijgevel zonder oreillon was meest waarschijnlijk hoger opgemetst. De overstaande zijgevel totaal niet. Het dak helde daarna allicht af in de richting van het oreillon, uitgewerkt als een valse schouw. De achterzijde en de gevel met de schietgaten zullen dan allicht bovenaan driehoekig uitgewerkt zijn zodat je wat het uitzicht krijgt van een industriebouw met een dak aflopend in 1 richting. Helaas, valt niets meer te verifiëren gezien de bunker is verdwenen en kloppen de plannetjes allicht niet ten volle.

Detail van de afwatering van het dak in de richting van de gracht.

Dit zal een detail zijn van wat bij het dakplan is getekend met het kruis er over. Of dit nog zo zal uitgewerkt zijn met het seponeren van dat extra kamertje valt dus ook mogelijks wel te betwijfelen. In elk geval liet men het water van het dak via die zijde wegvloeien in de gracht naast de steenweg.

Actuele toestand van deze bunker:
  • De vraag is niet echt relevant meer gezien de bunker zoals hierboven al vermeld in 1989 werd gesloopt.
  • De bunker is jaren lang alvast gewoon vrij toegankelijk geweest. Er zijn verschillende getuigenissen van mensen gekend die er als kind nog in gespeeld zouden hebben.
  • Allicht is hij slechts gesloopt tot onder het huidige maaiveld en steekt er nog meer dan men vermoed zeer kort onder het huidige asfalt.
  • Indien het kort regent bij vrij warm weer, ziet men ook hier wel dat het asfalt waar de bunker ooit stond, minder snel uitdroogt dan het asfalt er rond, door de aanwezigheid van restanten van de bunker in de ondergrond. Het is alsof de grotendeels verdwenen bunker zich blijft aflijnen op het dan nog deels natte asfalt.
Draagt de bunker nog sporen van de meidagen 40:
  • De bunker zal zeker sporen van strijd gedragen hebben.
  • Helaas zullen er heel veel hiervan niet meer te zien geweest zijn gezien hij origineel volledig ommuurd was met rode fabrieksbaksteen.
  • Toen hij uiteindelijk in 1989 werd gesloopt, was hij reeds jaren vergaan tot een kale blok beton.
  • Als hij ooit sporen van de strijd zal gedragen hebben, moet dit allicht grotendeels op de toen reeds verdwenen baksteen camouflagewanden gezeten hebben.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:
  • In de meidagen 40 was het zeker ook een van de fel bevochten bunkers op de lijn.
  • Bij de hevige strijd ter verovering van Kwatrecht van Duitse kant, zijn er zware aanvallen geweest om dit te proberen doen via de Kwatrechtsteenweg, komende van Wetteren (eenheden van het Duitse 192 IR).
  • Deze zijn van Belgische kant steeds kunnen afgeslagen worden.
  • Wel moet op een bepaald moment de bunker Av16 langs de spoorlijn in Duitse handen gevallen zijn.
  • Een aantal Belgische soldaten heeft hierbij nog gepoogd te vluchten naar deze bunker over de spoorlijn en over het open veld naar deze bunker toe.
  • Ze hebben alvast die vlucht niet weten te overleven want zijn de dagen na de oorlog als achtergebleven Belgische gesneuvelden daar nog gevonden.
Kostprijsschatting van het toenmalige bunkertje:
  • Het bunkertje zijn aandeel in het bouwproject A bedroeg origineel 66.705,44 Bef. Met inbegrip van wat gemeenschappelijke kosten zoals onder andere de niet individueel verdeelde beplantingen moet deze prijs allicht opgetrokken worden tot 66.992,94 Bef. Als men hier nog eens een aantal zaken gaat bijtellen die niet dienden ingecalculeerd te worden door de bouwfirma's maar rechtstreeks werden aangeschaft door de militaire overheid zoals bv chardomes, koepels, ventillatoren,... moet de totale kostprijs ongeveer op 67.292,94 Bef hebben gelegen.
  • Ter info: 1 BEF in 1934 komt ongeveer overeenkomt met een bedrag van 74 BEF (1.84€) in 2013, een "factor 74" dus.
Interessante links voor deze bunker op het internet

Foto's van deze bunker

Oudste foto's teruggevonden bij het slopingsdossier uit 1989

Helaas betreffen het 3 foto's die zeker nooit getrokken zijn met de bedoeling de bunker zoals hij was eens in de kijker te stellen.

Hier zien we duidelijk op de achtergrond de garage en op de voorgrond de rechter zijmuur van de bunker. Links vooraan zat hier dus het oreillon en het schouwtje.

(Foto: Garage Rogiers - slopingsdossier)

Nog een vrij gelijkaardige foto. De bunker stond dus letterlijk tot bijna in de gracht langs de steenweg.

Aan deze kant moet men dus allicht op een vrij plat dak hebben gekeken. Je moet hier dus een volledig dakvlak hebben gezien aflopend in deze richting.

(Foto: Garage Rogiers - slopingsdossier)

Deze foto toont een blik in de richting van Wetteren. Dit is dus op uw rechter kant de linker zijkant van de bunker.

De toegang zal zoals hier te zien juist over de gracht gezeten hebben en alvast ook niet doorgelopen tot op deze zijkant. Je ziet duidelijk dat het toegangssas (tussen bunker en gracht) niet gelijk doorliep tot de linker zijmuur zoals het wel is getekend op het grondplannetje..

(Foto: Garage Rogiers - slopingsdossier)

Actuelere foto's van de locatie van de verdwenen bunker

Dit is een foto uit 2006 van Garage Rogiers. De bunker stond voor dit Mercedes reclamebord en de linker hoek van de foto.

Op de oude foto's zie je ook nog een tankstation dat al vele jaren niet meer bestaat. Ik heb het sinds mijn prospecties in 2006 alvast nooit meer gezien. Het loodsgebouw en de eigenlijke garage is nog vrij identiek.

Mocht u bij deze nog foto's van deze bunker bezitten, altijd welkom op info@bunkergordel.be